De afgelopen weken lezen we met regelmaat berichten in de kranten over misstanden bij de fabricage en productie van Chinese zonnepanelen. Panelen in Nederlandse zonneparken die zijn bekostigd met overheidsgeld blijken van Chinese bedrijven te zijn die worden beschuldigd van dwangarbeid door Oeigoeren. De Nederlandse zonne-energiesector eist duidelijkheid hierover, zo schrijft het FD. Hoe zit het eigenlijk met de compliance functie bij de overheid?

De westelijke Xinjiang regio is de meest voorkomende leverancier van een belangrijke grondstof voor zonnepanelen, genaamd polysillicium. Deze stof, afkomstig uit zand, is nodig om zonlicht om te zetten in stroom. In deze regio is echter sprake van dwangarbeid waar de Oeigoerse moslimgemeenschap slachtoffer van is. Amerikaanse en Europese overheden noemden de wijze waarop China met de Oeigoeren omgaat eerder al genocide.

Een onderzoek uit januari van het Amerikaanse consultancybureau Horizon Advisory beschuldigt grote polysilliciumbedrijven uit Xinjiang van slavenarbeid. De grootste zonnepaneelfabrikanten ter wereld hebben contracten met deze grondstofproducenten. In ieder geval drie groothandelaren in Nederland verkopen panelen van deze fabrikanten. Deze bedrijven zeggen op de hoogte te zijn van de beschuldigingen en deze verder te willen onderzoeken.

Wat verder interessant is aan deze kwestie, is dat de zonnepanelen van betreffende fabrikanten in Nederland worden verkocht en dat daarop overheidssubsidie wordt verleend. Dit gebeurt bijvoorbeeld aan particuliere kopers, die de panelen op hun eigen dak laten monteren. Deze panelen kun je heel gemakkelijk bij een online winkel bestellen. Ook in Nederlandse zonneparken, die met overheidsgeld zijn gebouwd, liggen panelen van beschuldigde merken. Het afgelopen jaar ging bijna 4,5 miljard euro overheidssteun naar zonnestroom.

Logischerwijs rijzen dan de volgende vragen: hoe heeft de Nederlandse overheid eigenlijk zelf haar compliance functie ingericht? Wie is er verantwoordelijk voor gedegen onderzoek naar de productieketen van deze zonnepanelen? Is er beleid, een policy, third party due diligence, die moet worden gevolgd voordat tot aanschaf wordt overgegaan, of voordat subsidie kan worden toegekend? En wat zijn eigenlijk de gevolgen voor de interne inkoop organisatie, nu hier sprake is van tekortkomingen en dit zo mis is gegaan? Zijn er maatregelen getroffen? Heeft er een internal audit plaatsgevonden, nu een onderzoek door een consultancy bureau heeft laten zien wat zich heeft voorgevallen? Is er gekeken naar misschien zelfs mogelijke belangenverstrengeling of andere ongewenste prikkels waarom juist deze zonnepanelen werden ingekocht? In praktijk zijn het vergelijkbare vragen die onderdeel zullen zijn van extern onderzoek door het OM wanneer een onderneming wordt verdacht van schending van bepaalde compliance regels.

We lezen ook dat er eigenlijk geen andere opties zijn, dat het grootste gedeelte van de wereldwijd geproduceerde panelen nou eenmaal uit China komt. Als we onze milieudoelstellingen willen halen, moeten we wel Chinese panelen inzetten. Maar is dat wel een goede reden? Productie dichter bij huis is waarschijnlijk duurder en daarmee minder aantrekkelijk voor de eindgebruiker/consument, en wellicht ook voor de overheid. Wanneer je vertrouwen hebt in de Nederlandse overheid, mag je ervan uitgaan dat een moedwillige prijsafweging versus dwangarbeid zeer zeker niet aan de orde is geweest. Maar je zou eigenlijk wel mogen verwachten dat de overheid kan laten zien dat een doordacht compliance beleid is gevolgd.

De bevoegde autoriteiten vragen, terecht, van bedrijven dat zij een degelijke compliance functie inrichten om dit soort misstanden te voorkomen. Heeft de overheid zelf ook haar zaakjes op orde? Practise what you preach!